Seksueel grensoverschrijdend gedrag op het werk: hoe reageren?

De hiërarchische verhoudingen en economische afhankelijkheid die inherent zijn aan de bedrijfswereld spelen een belangrijke rol in het ontstaan van een machtsrelatie. Deze situatie vormt een bedreiging voor het welzijn van de medewerkers, hun mentale en fysieke gezondheid, de kwaliteit van hun werk en de efficiëntie van de organisatie. Alle actoren in de onderneming moeten zich daar dan ook meer rekenschap van geven.

Seksueel grensoverschrijdend gedrag wordt gedefinieerd als elk gedrag met een seksuele connotatie dat als doel of gevolg heeft dat de waardigheid van een persoon wordt aangetast of een bedreigende, vijandige, beledigende, vernederende of kwetsende omgeving wordt gecreëerd. Dit gedrag kan verbaal, niet-verbaal of lichamelijk zijn.

Seksueel grensoverschrijdend gedrag kan ook tot uiting komen in de omgeving. Denk bijvoorbeeld aan een lokaal waar posters van naakte vrouwen hangen en waar de collega's onderling voortdurend schunnige moppen tappen.

Seksueel getinte uitspraken of grappen, of het raadplegen van pornosites op het werk vallen eveneens onder de definitie van seksueel grensoverschrijdend gedrag.

Situaties van seksueel grensoverschrijdend gedrag worden vaak gekenmerkt door een zekere dubbelzinnigheid, waardoor het slachtoffer niet zeker weet of hij/zij wel een slachtoffer is. Seksueel grensoverschrijdend gedrag komt niet alleen tot uiting in aanrakingen, zoals men wel eens denkt. Een persoon kan het slachtoffer van ongewenst gedrag zijn zonder speciaal geviseerd te worden, door zich in een omgeving met een sterke seksuele connotatie te bevinden.

Bovendien kan een slachtoffer van ongewenst gedrag schijnbaar meedoen en zo bijdragen tot deze sfeer. Lachen of seksueel getinte uitspraken kunnen een teken van gêne zijn, van bij de groep willen horen of een verdedigingsmechanisme vormen.

Situaties die mogelijk een gevaar inhouden

Te vermijden gedrag op de werkvloer:

• de aanwezigheid van seksueel getinte affiches of achtergronden op het computerscherm;
• veelvuldige opmerkingen of complimentjes op het voorkomen van een medewerk(st)er;
• ambigue of dubbelzinnige opmerkingen;
• frequente aangebrande grappen.

Slachtoffers zijn vaak verlamd en zien dan niet wat er aan de hand is. Vandaar het belang van preventieve informatie zodat medewerkers beter gewapend zijn wanneer zich problemen voordoen:

• beschouw het gevoel van onbehagen dat je ervaart als een niet te negeren signaal;
• zeg duidelijk dat een uitspraak of bepaald gedrag je stoort, en vraag dat het ophoudt;
• durf grenzen te stellen: dat ligt voor iedereen anders en niet iedereen heeft dezelfde zin voor humor;
• spreek erover met je omgeving en eventueel met de arbeidsgeneesheer, de preventieadviseur of de vertrouwenspersoon van je onderneming;
• noteer de feiten en zorg voor chronologische sporen (e-mail, sms);
• sluit je niet op in jezelf.

Iemand die getuige is van ongewenst gedrag kan zich in een moeilijke positie bevinden. Vaak voelt ook een getuige zich bedreigd en is hij/zij bang zijn/haar werk te verliezen. Als je getuige bent van ongewenst gedrag, zorg er dan voor dat je:

• de ongepaste daden waarover een collega je in vertrouwen neemt, niet in twijfel trekt of minimaliseert;
• aan de dader laat weten wanneer zijn gedrag ongepast is;
• notities neemt en je hulp aanbiedt om de situatie te melden aan de werkgever;
• beschikbaar blijft om een getuigenis op te stellen;
• niet voor rechter speelt. Alleen het slachtoffer kan beslissen om de feiten aan te klagen.

Wist je dat je als werkgever verantwoordelijk bent voor ongewenst gedrag dat zich op de werkvloer afspeelt, zelfs als de dader een klant of iemand van buiten de onderneming is?

Seksueel grensoverschrijdend gedrag blijft een van de meest complexe en moeilijk te bestrijden psychosociale risico's op de werkvloer. Maar de cijfers liegen er niet om: preventieve maatregelen zijn bijzonder nuttig en van cruciaal belang. Deze actiepunten helpen je op weg:

• stel een beleid voor preventie en bestrijding van psychosociale risico's op. Zo ontstaat er een duidelijk kader voor aanvaardbaar sociaal gedrag.
• heb je al een analyse van de psychosociale risico's laten maken? Mensura gebruikt de SONAR-methode. Met deze methode kunnen we een geïntegreerde, kwantitatieve en kwalitatieve analyse van de psychosociale risico's maken.

Nog meer informatie:

• Ongewenst gedrag op het werk voorkomen, dit kunt u ondernemen
• Grensoverschrijdend gedrag accurater dan pesten op het werk
• Psychosociale risico's: zo werkt u een preventief actieplan uit
• Een gedragscode op het werk voor een positieve werksfeer