Prio voor ergo: samen naar minder fysieke belasting op de werkplek

Sinds 25 mei 2024 is het Koninklijk Besluit (KB) voor ergonomie op het werk en preventie van musculoskeletale aandoeningen (MSA) van kracht. Dat verplicht werkgevers o.a. om bij het ontwerpen en aanpassen van werkplekken rekening te houden met ergonomische aspecten. Dat beleid moeten ze ieder jaar evalueren via een risicoanalyse.

Het Koninklijk Besluit komt niet uit de lucht vallen. “De mens is van nature geneigd om zijn energie te sparen en zo efficiënt mogelijk te benutten,” vertelt Gerrit Pollentier, hoofd ergonomie bij Mensura. In combinatie met technologie heeft dat ervoor gezorgd dat we steeds minder – en minder gevarieerd – bewegen: langdurig zitten, voortdurend typen … Zo wordt ons lichaam steeds zwakker.”

Maar medewerkers met een fysieke job hebben niet noodzakelijk minder klachten dan sedentaire beeldschermwerkers (de zogenoemde ‘zitzombies’). Ook zij bewegen vaak op een onnatuurlijke manier: repetitieve handelingen aan een lopende band, een trillende drilboor hanteren, patiënten verplaatsen in de zorgsector … “Meestal gaat het niet om een specifieke beweging of houding, maar om de intensiteit en herhaling ervan, zonder afwisseling of rust,” zegt Dr. Marc Schiltz, hoofd Fysische Geneeskunde & Revalidatie aan het UZ Brussel. “Dat vind je in zowel zittende als actieve beroepen terug.”

Beweging is uiteraard gezond voor het lichaam. Maar wanneer we meer van ons lichaam vragen dan het aankan, dan is er sprake van overbelasting. Dat kan op termijn leiden tot blessures (rugpijn, spierspanning, pijnlijke gewrichten …) en zelfs chronische aandoeningen. Hoe eerder we ons van die overbelasting bewust worden, hoe beter. Het nieuwe KB voorziet daarbij een belangrijke rol voor werkgevers, maar ook werknemers kunnen hun steentje bijdragen.

“We hebben nog een lange weg te gaan, ook al is het KB een goede start,” stelt Gerrit. “Werkgevers geven hun medewerkers vaak de keuze om bijvoorbeeld zit-stabureaus te gebruiken, maar vergeten daarbij hun voorbeeldfunctie: zulke tools werken pas echt als leidinggevenden het goede voorbeeld geven. Werkgevers zijn ook snel verleid door nieuwe ergonomische snufjes, terwijl je best eerst kijkt naar de basis: nodigt jouw werkplek uit tot gezond beweeggedrag?”

Om werkgevers daarbij te helpen, maken de ergonomen van Mensura gebruik van een drietrapsaanpak: de situatie verkennen, mogelijke verbeteringen bespreken met input van de werknemers, en concrete haalbare voorstellen bespreken met de werkgever – al dan niet aangevuld met opleidingen.

In een ideale wereld werken werkgevers en werknemers samen om fysieke belasting op het werk tot het minimum te beperken. Werknemers volgen daarbij niet alleen de ergonomische principes op de werkplek, maar ook daarbuiten: luisteren naar je lichaam, voldoende pauzes nemen, regelmatig gevarieerd bewegen en een gezonde levensstijl volgen in het algemeen. Mensura verkent ook volop zelfhulpapps, waarmee werknemers hun klachten kunnen ‘scannen’.

“Maar we moeten allereerst alerter zijn,” raadt Marc aan. “Als je rugklachten begint te krijgen, kijk dan bijvoorbeeld waar je die het meest ondervindt: op je thuiswerkplek of op kantoor? Door dat patroon te volgen, weet je waar je aanpassingen moet doorvoeren.”

“Uiteraard investeer je best in een ergonomische werkplek die uitnodigt tot een gezond beweeggedrag”, stipt Gerrit aan. “Is die niet voorhanden, ga dan voor een creatieve oplossing. Zet je laptop desnoods op een doos, of bovenop een stoel op tafel als je vergadert. Maar het allerbelangrijkste is bewegen tussendoor. Zo is de Pomodorotechniek goed voor je lichaam én je timemanagement: 25 minuten werken, 5 minuten rondwandelen, 25 minuten werken enzovoort.”

Het belang van preventie wordt extra benadrukt door een ander misverstand. Vroeger werden rugklachten vaak gelinkt aan een mechanische oorzaak, maar vandaag weten we dat er ook andere factoren meespelen.

“Er is bij rugklachten zelden sprake van één hoofdoorzaak,” legt Marc uit. “Een job kan namelijk niet alleen belastend zijn qua houding, maar ook op psychosociaal gebied. Ervaar je veel stress? Een hoge werkdruk? En hoelang voel je dat al? Die stresssituaties moet je allemaal optellen, en die combinatie maakt de diagnose en behandeling soms erg complex.”

“Actieve preventie is dus broodnodig,” besluit Gerrit. “Daarom willen we mensen – werkgevers én werknemers – bewustmaken van het belang van zelfzorg voor hun musculoskeletale gezondheid. Ook geven we concrete handvaten om samen de drempel te verlagen. Je kan het hele proces vergelijken met een lange autorit bergop. Heb je een 2pk’tje aangeschaft voor de rit? Dan zal de wagen snel tegensputteren. Heb je geïnvesteerd in een zwaardere motor? Dan houd je het veel langer vol.”