Gezonde brandweerlui: een kwestie van preventie

Uit recent onderzoek van de British Heart Foundation blijkt dat brandweerlui opvallend meer kans hebben op hartfalen. Een grootschalige Amerikaanse studie toont daarnaast een groter risico op kanker bij deze beroepsgroep aan. En waar rook is, is vuur: deze kwalen bewijzen des te meer hoe de gezondheid van brandweerlui het zwaar te verduren krijgt.

Johan Theunissen, preventiedeskundige bij Mensura: “Dat vuur gevaarlijk is, spreekt voor zich. Maar ook de rook waar brandweerlui mee in contact komen zit vol vervuilende deeltjes. Die dringen via de huid en ademhaling het lichaam binnen, en verhogen het risico op bepaalde kankers en andere ziekten.”

Volgens Jan Vanoeteren, arbeidsgeneesheer bij Mensura, stoppen de problemen niet bij de rook: “Piek- en langdurige inspanningen die typisch zijn aan interventies, zijn belastend voor het hart- en vaatstelsel. Bovendien moet na elke brand het lichaam afkoelen.”

“Ook interventiekledij dragen, apparatuur hanteren en slachtoffers evacueren zijn fysiek zwaar. Brandweerlui worden bovendien blootgesteld aan een waaier aan schadelijke chemicaliën, fijnstof, asbest en straling.”

Al deze risico’s maken een intense begeleiding van de brandweerlui en specifieke gezondheidsonderzoeken onmisbaar. Johan: “We werken hard aan een mentaliteitsshift. Bij brandweerlui geldt soms nog dat hoe vuiler je pak en helm zijn, hoe meer je hebt meegemaakt. Met roet op je kledij verdien je zogezegd je strepen. Daarom zetten we in op een clean- and care-strategie, waarin een schone, gezonde brandweerman voorop staat.”

“Vandaag wassen we de pakken na elke interventie’, legt Johan uit. “We testen momenteel reiniging met CO₂. Dat is sneller, milieuvriendelijker en minder beschadigend voor de pakken. Een ministeriële omzetbrief zet daarnaast de jaarlijkse controle van het materiaal verder op punt: aan de hand van een checklist wordt elk pak individueel geëvalueerd en indien nodig hersteld of afgeschreven.” 

Niet alleen het materiaal onderhouden moet beter, ook de procedures voor, tijdens en na interventies worden scherpgesteld. Johan: “Omkleden op een veilige en schone plaats in de buurt van de brand is beter voor de gezondheid van de brandweermannen. Zo worden de brandweerwagens of vestiaires in de kazerne niet vervuild. Bovendien zijn ze verplicht hun handschoenen en mondmasker ook na de interventie aan te houden, om inademing van of contact met gevaarlijke stoffen te vermijden.”

“De kazerne en interventieplaats delen we op in vuile en propere zones. Bevuilde kledij of gevaarlijke stoffen worden op die manier gescheiden van leslokalen of lunchruimtes. Beweeg je van de ene naar de andere kant, dan is douchen verplicht.”

Om dit alles in goede banen te leiden, kunnen de korpsen die Johan en Jan begeleiden rekenen op Mensura voor ondersteuning op het vlak van risicobeheer en medisch toezicht.

Jan: “Een groot deel van de brandweerkorpsen bestaat uit vrijwilligers. Dat zorgt voor bijkomende uitdagingen. Mensura organiseert daarom extra controlemomenten, die niet samenvallen met de klassieke kantooruren, zodat elke vrijwilliger langs kan komen op een voor hem of haar passend moment. We grijpen zo’n momenten dan ook aan om de brandweerlui te sensibiliseren op vlak van veiligheidsprocedures en materiaalgebruik.”

“De korpsen die we begeleiden krijgen ook toegang tot data over rook- en drinkgedrag, en de conditie van hun medewerkers”, gaat Jan verder. “Die – uiteraard anonieme – informatie legt pijnpunten bloot en biedt input voor een gericht gezondheidsbeleid met specifieke opleidingen en maatregelen. Mensura biedt daarnaast veiligheidsaudits van de kazernes, ergonomisch advies en psychologische ondersteuning. Door nauw met de externe dienst samen te werken, kunnen de korpsen verdergaan dan wat wettelijk verplicht is, en zo de veiligheid en gezondheid van hun werknemers maximaal garanderen.”