Fysieke en psychische klachten nemen sterk toe bij werknemers
Het aantal werknemers in ons land met motorische of psychische klachten is de voorbije vijf jaar fors toegenomen. Een kwart van de werkende Belgen ondervindt last tijdens het bewegen, 7,5% heeft (ook) mentale klachten.
In de dienstensector, maar ook in het onderwijs neemt het aantal mensen met klachten in sneltempo toe, blijkt uit een analyse van de gegevens van meer dan 320.000 werkende Belgen.
Het onderzoek in een notendop:
- Kwart werknemers geeft aan motorische klachten, zoals pijn in schouders,
nek of (lage) rug te hebben. Dat zijn er 22% meer dan vijf jaar geleden. - Zo’n 7,5% van de werknemers rapporteert (ook) psychische klachten.
Dat is een stijging van maar liefst 80% in vergelijking met vijf jaar geleden. - In de bouw melden werknemers het vaakst fysieke klachten, maar de toename
is de laatste vijf jaar het grootst in het onderwijs (+64%), de dienstensector (+40%) en de zorg (+36%). - In de publieke sector geven werknemers het vaakst aan psychische klachten
te hebben, maar de toename is de laatste vijf jaar het grootst in het onderwijs (+153%).
Fysiek en mentaal welzijn: nooit eerder was er op de werkvloer zo veel aandacht voor. Organisaties nemen allerlei initiatieven om medewerkers gezonder en vitaler aan het werk te houden, zoals aangepaste werkorganisatie, ondersteuning door opleiding en coaching of het opzetten van ergonomische werkplekken.
Die inspanningen zijn vaak een eerste goede stap, maar het onderzoek toont aan dat ze zich nog niet altijd vertalen in de cijfers. Steeds meer werkende Belgen kampen namelijk met allerlei klachten die meestal te linken zijn aan het werk dat ze doen.
Een eerste opmerkelijke conclusie: maar liefst een kwart van de werknemers heeft motorische klachten. Dat zijn aandoeningen aan spieren en gewrichten, zoals pijn in de nek, schouders of (lage) rug. Het aantal werknemers met motorische klachten is de voorbije vijf jaar met zo’n 22% toegenomen. Vooral de laatste twee jaar zijn de stijgingen opvallend. Lage rugpijn (19,3%), artrose van de wervelkolom (6,7%) en schouderklachten (5,1%) zijn de meest voorkomende fysieke problemen.
Motorische klachten pieken bij beeldschermwerkers
Fysieke klachten associeerden we lange tijd enkel en alleen met zwaardere beroepen. Vooral in de bouw (30,5%), de voedingssector (29%) en de chemie (27%) ligt het percentage werknemers met motorische klachten nu nog steeds het hoogst. De grootste stijging in deze categorie zien we in de zorg (+36%).
Maar de laatste twee jaar noteren we ook een sterke toename bij de beroepsbevolking die uren per dag achter een scherm zit (de beeldschermwerkers), waarvan de meeste in de dienstensector actief zijn. Het aantal werknemers in de dienstensector met dergelijke klachten is de voorbije vijf jaar met 40% toegenomen.
En ook in het onderwijs is de toename erg groot de laatste jaren (+64% op vijf jaar tijd), al liggen de percentages daar nog duidelijk lager dan in de andere sectoren.
Een deel van de toename in fysieke klachten is rechtstreeks het gevolg van het werk zelf. Enerzijds blijven werknemers in zware beroepen, zoals in de bouw, tot op latere leeftijd aan de slag én ligt de werkdruk hoger, waardoor ze meer kans hebben om motorische klachten te ontwikkelen. Anderzijds zorgt het vele beeldschermwerk – thuis of op kantoor – de laatste jaren voor meer problemen van nek, rug en schouders.
Inzetten op ergonomie zorgt voor het voorkomen en beperken van fysieke klachten, én heeft een positieve invloed op de productiviteit, het gemoed en het algemene welzijn van werknemers. Het gaat dan om het voorzien van ergonomisch materiaal, maar even goed om het aanleren en aanmoedigen van gezond gedrag, zoals afwisselen tussen zitten en staan en houdingsvariatie.
– Dorien Simons, welzijnsexperte bij Mensura
| Sector | 2019 | 2020 | 2021 | 2022 | 2023 | Stijging 2019 - 2023 |
| Bouw | 27,4% | 26,7% | 25,6% | 27,7% | 30,5% | +11% |
| Diensten | 17,0% | 16,4% | 15,7% | 19,4% | 23,8% | +40% |
| Logistiek | 20,7% | 19,7% | 17,3% | 23,2% | 24,8% | +20% |
| Onderwijs | 7,2% | 6,9% | 7,5% | 10,0% | 11,8% | +64% |
| Publieke sector | 15,2% | 19,5% | 16,0% | 21,2% | 22,7% | +49% |
| Voeding | 22,3% | 22,4% | 22,7% | 23,2% | 29,0% | +30% |
| Zorg | 17,9% | 11,2% | 15,6% | 21,0% | 24,3% | +36% |
Tabel: Percentage werknemers met fysieke klachten per sector per jaar,
inclusief stijging over de laatste vijf jaar.
Aantal werknemers met psychische problemen neemt toe
Naast het aantal motorische klachten, is ook het aantal werknemers met psychische ongemakken de voorbije vijf jaar toegenomen. En best fors: vijf jaar geleden gaf 4,2% van de werknemers aan met psychische klachten te kampen, in 2023 was dat al 7,5%. Dat is een stijging van maar liefst 80%. Vooral na de coronacrisis is het aantal werknemers met psychische klachten sterk gestegen.
In de publieke sector (9,7%), de zorg en de dienstensector (beide 8,9%) liggen de percentages het hoogst. De sterkste toename de voorbije vijf jaar is te zien in het onderwijs (daar rapporteert 7,3% psychische klachten) en de publieke sector (waar 9,7% aangeeft psychische klachten te hebben). In elk van die sectoren tekenen we meer dan een verdubbeling op. Ook in de logistiek (7,4%) en in de dienstensector (8,9%) zien we bijna een verdubbeling in de laatste vijf jaar.
De toename van het aantal werknemers met psychische klachten is een rechtstreeks gevolg van het feit dat de werkbelasting toeneemt, o.a. doordat iedereen overal bereikbaar is, maar ook omdat het leven in zijn geheel complexer en hectischer wordt. Het feit dat we meer en meer online werken, zorgt voor extra belasting voor de hersenen, waardoor het moeilijker is om stresshormonen af te breken.
Werkgevers zijn zich weliswaar steeds meer bewust van het belang van mentaal en fysiek welzijn en ze beseffen dat indicatoren zoals conflicten, stressklachten etc. belangrijke signalen zijn om werknemers meer ondersteuning te bieden op vlak van welzijn.
We raden werkgevers aan om een preventief welzijnsbeleid uit te werken dat aansluit bij hun noden door eerst hun psychosociale risico's in kaart te brengen. Eens dat gebeurd is, kan er gericht worden ingezet op acties voor bepaalde topics, afdelingen, doelgroepen... Denk aan workshops rond deconnectie, opleidingstrajecten voor leidinggevenden om mentale problemen bespreekbaar te maken of veerkracht te versterken, en stress coachings voor medewerkers die tegen hun limiet aan lopen of gereïntegreerd worden na langdurige afwezigheid.
– Julie Daenen, welzijnsexperte bij Mensura
| Sector | 2019 | 2020 | 2021 | 2022 | 2023 | Stijging 2019 - 2023 |
| Bouw | 3,6% | 3,1% | 3,0% | 3,9% | 5,0% | +39% |
| Diensten | 4,6% | 5,0% | 5,0% | 6,6% | 8,9% | +93,5% |
| Logistiek | 3,7% | 4,0% | 4,8% | 5,9% | 7,4% | +99,5% |
| Onderwijs | 2,9% | 2,9% | 3,7% | 4,6% | 7,3% | +153% |
| Publieke sector | 4,5% | 5,6% | 5,5% | 8,4% | 9,7% | +115,5% |
| Voeding | 3,7% | 4,7% | 4,8% | 4,5% | 6,1% | +65% |
| Zorg | 5,1% | 3,8% | 5,7% | 7,7% | 8,9% | +74,5% |
Tabel: Percentage werknemers met psychosociale klachten per sector per jaar,
inclusief stijging over de laatste vijf jaar.
Gezond hybride werken: een gedeelde verantwoordelijkheid
Vooral na de coronacrisis is er een sterke stijging van psychische klachten. Dat valt voor een deel te verklaren doordat thuiswerken nieuwe uitdagingen creëert voor werknemers. Werk en privé in balans houden is met de vervagende grenzen tussen beide niet voor iedereen gemakkelijk. “Er is geen ‘one size fits all’-oplossing, omdat iedereen verschillende behoeften heeft. Het voornaamste verschil kan gemaakt worden tussen integrators, die werk en privé graag combineren, en segmentators, die ze liever gescheiden houden”, verduidelijkt Julie Daenen.
Mensura beschouwt dit als een gedeelde verantwoordelijkheid en spoort werkgevers vooral aan om te sensibiliseren over het belang van deconnectie. Daarnaast is het belangrijk om meer ruimte te creëren voor dialoog over de behoeften van werknemers op dit gebied. Mensura kan hierbij helpen met op maat gemaakt advies rond deconnectie, stressmanagement en leiderschap.