De kogel is door de kerk: het ziektebriefje voor één dag wordt afgeschaft. Sommige werkgevers vrezen echter een tsunami van kort verzuim. Onterecht, meent Gretel Schrijvers, algemeen directeur van Mensura Externe Dienst voor Preventie en Bescherming op het Werk. “Afschaffen is een opstap naar een radicaal andere omgang met afwezigheid en inzetbaarheid.”


Bij afwezigheid van korte tijd legitimeren werknemers hun afwezigheid in ons huidige systeem met een doktersattest. Dat lijkt logisch om misbruiken te voorkomen. Maar vooralsnog blijkt het geen effectief wapen in de strijd tegen ziekteverzuim van korte duur. Bovendien krijgen (sommige) huisartsen – die zelf geen voorstander zijn van deze administratief veeleisende praktijk – wel vaker het verwijt te gemakkelijk attesten af te leveren.

Een achterhaald systeem, dat nu ook door de overheid steeds luider in vraag wordt gesteld. Wie vreest dat een afschaffing van het ziektebriefje voor één dag afwezigheid zal leiden tot wijdverspreid misbruik, vergist zich. Want het doktersbriefje (volledig) achterwege laten is maar een eerste stap in een radicaal andere omgang met verzuim. In zijn huidige vorm smoort het ziekteattest elk gesprek in de kiem. Als een dokter verklaart dat iemand enkele dagen niet kan werken, dan is de kous af en heeft een werkgever nog weinig speelruimte voor dialoog.
 

Door het ziektebriefje achterwege te laten – of het nu voor één dag is of zelfs voor enkele dagen – komt er echter ruimte voor een echt gesprek. Een zieke werknemer zal nog steeds meldingsplicht hebben. Hij zal zijn leidinggevende moeten op de hoogte brengen en uitleggen wat er aan de hand is. Organisaties die erin slagen om een vertrouwensrelatie op te bouwen tussen werknemer en werkgever, waardoor er zonder taboes en met wederzijds respect kan worden gecommuniceerd, kunnen zo veel succesvoller zijn in de strijd tegen verzuim. Want niet elke korte afwezigheid heeft effectief enkel een medische oorsprong. Wat met medewerkers die het op persoonlijk of mentaal vlak moeilijk hebben? Werkgevers die oprecht luisteren en rekening houden met hun werknemers, kunnen rekenen op loyale en gemotiveerde medewerkers.

In Nederland bestaat al meer dan 20 jaar geen ziektebriefje meer. En dat heeft niet geleid tot een structurele stijging van het kortdurende verzuim. Ook Mandal, een Noorse gemeente, liet medewerkers toe om zonder doktersbriefje thuis te blijven bij ziekte. Met andere woorden: de werknemers schatten zelf in hoe lang ze nodig hadden om terug fit op het werk te verschijnen. Volgens een recente studie in The Journal of Population Economics leidde dat niet tot een noemenswaardige toename van afwezigheden (integendeel) en zelfs een significante daling van afwezigheden bij vrouwelijke werknemers.
 

Essentieel in dit Noorse pilootproject, zo beklemtonen de auteurs, zijn de verantwoordelijkheid en wederkerigheid die bij de werknemer worden gelegd (het project werd niet toevallig ‘Trust Project’ gedoopt, met een handdruk als logo). Niet minder belangrijk: de rol van de leidinggevende of de werkgever in de begeleiding van de zieke of afwezige werknemer. Een structurele opvolging – ook in het Nederlandse geval sterk ingeburgerd – is essentieel. Als een werknemer zich voor de derde keer ziek meldt op een maandag, dan is het tijd om op een warm-zakelijke manier te praten én te luisteren.

In plaats van zich zorgen te maken over een papierkwestie moeten organisaties werk maken van een visie op verzuim en inzetbaarheid en een bijpassend beleid op poten zetten. In essentie komt dat neer op duidelijke spelregels en goede opvolging. Bij vermoedens van misbruik blijft bovendien de mogelijkheid bestaan om een controlearts in te schakelen. Maar belangrijker: werkgevers die laten zien en voelen dat ze oprecht bekommerd zijn om het fysieke en mentale welzijn van werknemers hoeven niet voor misbruik te vrezen. Door afwezigheden en ziekte op een positieve manier te benaderen, ontstaat er een totaal nieuwe dynamiek. Zo krijgt de werkgever de kans om de regie zelf in handen te nemen vanaf dag 1, samen met de werknemer.